EDE - Ede is al jaren bezig met de realisatie van een World Food Center Experience. De grote lijnen zijn inmiddels uitgetekend en de plannen worden concreter. Toch blijft er veel kritiek. Waarom gaat er zoveel geld naar de Experience? En wie draait op voor de kosten als de publieke belangstelling tegenvalt?
Op het voormalige kazerneterrein Maurits-zuid wordt gewerkt aan het World Food Center (WFC). Dit moet 'dé food-ontmoetingsplek worden voor consumenten, bedrijven, kennisinstellingen en overheden', zoals het op de website staat omschreven. Een gebied waar mensen kunnen wonen, werken en recreëren.
Een belangrijk onderdeel hiervan is de World Food Center Experience. Deze attractie moet bezoekers 'een educatief voedselavontuur' bieden in het complexe verhaal van de voedselketen. 'Het doel is bezoekers te inspireren om elke dag bewuste keuzes te maken voor smakelijke, gezonde en duurzame voeding', luidt de toelichting op de website.
De Experience wordt gevestigd in de historische Mauritskazerne en zal volgens de huidige planning in 2022 haar deuren openen. De Experience kost in totaal ongeveer 60 miljoen euro. De gemeente Ede zal hier een deel van financieren. Een deel van de Edenaren vindt het onterecht dat er wel geld is voor zo’n groot project, terwijl er bijvoorbeeld een miljoenentekort is bij de jeugdzorg.
Verlies
Ook in de gemeenteraad ontstaan steeds meer twijfels, zeker nu bekend is geworden dat de gemeente tot nu toe al bijna 20 miljoen euro verlies draait op de grond van het gehele World Food Center. Hoe nu verder?
In 2013 heeft de gemeente Ede, met steun van de provincie, de gemeente Wageningen en de universiteit in Wageningen, de Experience naar Ede gehaald. 'Als gemeente mag je projecten stimuleren, maar je moet geen onderneming worden. De gedachte was dan ook dat de gemeente het initiatief zou nemen om er vervolgens voor te zorgen dat dit project door het bedrijfsleven zou worden overgenomen', vertelt Johan Weijland. Hij was van 2014 tot 2018 voor D66 wethouder van Ede en had in die periode de Experience in zijn portefeuille.
Samen met ontwikkelaar WFC Development BV heeft de gemeente de afgelopen jaren de kar getrokken. WFC Development heeft het concept van de Experience verder uitgewerkt. Bij elke stap was er goedkeuring van de stuurgroep nodig. De stuurgroep heeft nog steeds een sturende rol in de totstandkoming en realisatie van de Experience en wordt gevormd door vertegenwoordigers van de gemeente Ede, de provincie Gelderland, WFC Development en van Wageningen University & research.
Aantrekkelijk
Eén van de doelen van de Experience is om de bezoekers op spectaculaire wijze bewust te maken van wat voeding met je lichaam doet. Daarnaast moet de Experience het World Food Center-gebied aantrekkelijk maken voor bijvoorbeeld bedrijfshuisvesting en events, waardoor er meer arbeidsplaatsen zullen komen. 'In de beginfase van de Experience was er veel werkloosheid als gevolg van de crisis. Nu denk je: nog meer arbeidsplaatsen? Maar de wereld verandert en het gaat altijd op en neer. Het is dus van belang dat er werkgelegenheid komt', aldus oud-wethouder Weijland.
Wethouder Leon Meijer is het daarmee eens: 'Wanneer wij als gemeente niet voor werkgelegenheid zorgen, zullen jongeren na een tijdje uit Ede vertrekken. Als er niks wordt gedaan om te zorgen dat bedrijven zich in Ede prettig voelen, zal Ede krimpen en blijft er steeds minder over.'
Meijer ziet de Experience en het WFC-gebied als een investering in de werkgelegenheid en in de toekomst van Ede. En de Experience biedt volgens hem de kans om Ede verder te onderscheiden van andere steden. 'Ede heeft gekozen voor het thema voedsel, een thema wat door onze hele geschiedenis loopt. Als we daarin willen excelleren, past het ook om iets te bouwen als het WFC', stelt de wethouder.
Stichting
Sinds maart dit jaar heeft WFC Development de rechten van de Experience overgedragen aan Stichting WFC Experience. Deze stichting is speciaal opgericht om als onafhankelijke partij de Experience te realiseren. 'De stichting is nu verantwoordelijk voor de Experience en krijgt een eenmalige subsidie van onder meer de gemeente', licht Meijer toe. 'Als gemeente wil je niet de lasten van zo’n stichting dragen. Dus stel het gaat een jaar slecht, dan zal de gemeente geen extra geld geven.'
Dat neemt niet weg dat, mocht het slecht gaan, de gemeente Ede haar miljoeneninvestering kwijt kan raken. De grote vraag is dan ook of de Experience een succes zal worden. Op dit moment is er niemand die dit kan garanderen. 'De gemeenteraad is zich hier erg bewust van. Maar het gaat erom wat je met die risico’s doet', vertelt programmamanager Bas Mulder. Hij stuurt verschillende projecten van het WFC-gebied aan, waaronder de Experience.
'Kijk, de Experience is een goed project. We hebben daarbij bureaus met een goede reputatie ingehuurd om het businessplan te maken en om de haalbaarheid van de Experience te meten. Zij moeten dus betrouwbaar werk leveren. Daarbij hebben we met een buffer gerekend voor de bezoekersaantallen. Wanneer het verwachte bezoekersaantal van 330.000 niet wordt gehaald, kan deze nog zakken naar 245.000 zonder dat dit gevolgen zal hebben voor de Experience.'
Vraagtekens
Hoe de Experience eruit komt te zien, werkt de stichting het komende jaar in detail uit. Wanneer dit klaar is, wordt nog een keer naar de bezoekersaantallen gekeken. Ook komt er een second opinion. Wanneer het bezoekersaantal lager uitkomt, gaat de stichting terug naar de tekentafel om te kijken hoe het bezoekersaantal weer terug naar het gewenste niveau van 330.000 kan worden gebracht.
Over de haalbaarheid van het geschatte bezoekersaantal wordt nog veel getwijfeld. Zo zijn er zowel in de gemeenteraad als in het provinciehuis van Gelderland vaker vragen over gesteld. Zelfs experts op het gebied van themaparken zetten in een artikel van Omroep Gelderland hier hun vraagtekens bij. Zij trekken de vergelijking met dierenpark Wildlands in Emmen. De gemeente Emmen en de provincie investeerden miljoenen, maar al snel bleek het dierenpark niet rendabel te zijn.
Koelkast
Wethouder Meijer kent de kritiek op de Edese miljoeneninvestering en de mogelijke risico's. Waarbij critici geregeld wijzen naar de grote tekorten bij de jeugdzorg in de gemeente Ede. 'Er is inderdaad een tekort van 9 miljoen op jeugdzorg. Als ik dan vervolgens vertel dat de gemeente 6 miljoen gaat besteden aan de Experience, wordt er gezegd dat ik geld weggooi. Maar de subsidie aan de Experience is eenmalig, terwijl jeugdzorg ieder jaar 9 miljoen tekort komt', verdedigt Meijer.
Hij vergelijkt het met een zorgverzekering. 'Een zorgverzekering is hartstikke duur. Dat kost je elk jaar geld. Maar nu zeg je tegen mij dat ik geen koelkast mag kopen, omdat de zorgverzekering zo duur is. Terwijl de eenmalige aanschaf van een koelkast mij kan helpen om gezond te blijven.'
Maar bij de aanschaf van een koelkast is er geen kans op verlies van mogelijk tientallen miljoenen euro's? De wethouder benadrukt dat de gemeente er bovenop zit om ervoor te zorgen dat het geld goed wordt besteed wordt. De stichting zal dan ook ieder jaar of zelfs ieder half jaar verslag aan de gemeenteraad moeten uitbrengen met daarin de stappen die zijn ondernomen.
Naast 6 miljoen subsidie wil de gemeente Ede ook 26 miljoen lenen aan de nieuwe Stichting WFC Experience. De stichting moet deze lening, in tegenstelling tot de subsidie, in termijnen terugbetalen. Bij de lening wordt het risico gedragen door de gemeente Ede en de provincie Gelderland. 'Stel dat de stichting na twee of drie jaar failliet gaat, dan krijgen wij het gebouw terug. Maar dan moeten wij het complex strippen en verkopen en daar zit verlies in', licht Meijer toe.
Bouwfase
Hoe nu verder? Eind dit jaar start de Stichting WFC Experience op basis van het masterplan uit 2018 met het maken van een definitief ontwerp. Dit zal ongeveer een jaar kosten. Wanneer het ontwerp op papier klaar is, gaat de stichting op zoek naar partijen die de Experience kunnen realiseren: de bouwfase.
De stichting is al op zoek naar exploitanten: wie gaat de Experience straks runnen? 'Deze exploitant hoeft niet te wachten tot het gebouwd is. Wat je wil, is dat het nu al gaat gonzen van de activiteiten', aldus wethouder Meijer. Tot nu toe gonst het vooral kritiek en blijft het afwachten of de Experience daadwerkelijk een groot succes gaat worden.
Renée Oosthoek en Romy van der Wiel zijn studenten journalistiek en hebben dit onderzoek gedaan voor Bureau Spotlight, een nieuwe onderzoeksredactie in de regio Foodvalley. Bureau Spotlight is een samenwerking van BDUmedia, Omroep Ede en de School voor Journalistiek van de Christelijke Hogeschool Ede. Het onderzoeksplatform is mede mogelijk gemaakt dankzij subsidie van het Stimuleringsfonds voor de Journalistiek.
Reageren op dit artikel of tips voor lokale onderzoeksonderwerpen? Mail naarDit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.. Meer lokale onderzoeksverhalen op www.bureauspotlight.nl.
Door: Mediapartner Omroep Ede