ARNHEM - "Als ik er niet meer ben, heb ik rust in mijn hoofd." Het zijn gedachtes die de 25-jarige Clara Mak uit Velp niet vreemd zijn en waar ze nog wel eens last van heeft. Sinds kort zet Arnhem aandacht voor inwoners met zelfmoordgedachten nadrukkelijker op de agenda. Ook de landelijk campagne van 113 deed deze week de Rijnstad aan.
Vorig jaar zijn er 28 Arnhemmers overleden door zelfmoord, weet Barbara Rooks die namens de gemeente het thema op de kaart zet. "En het aantal pogingen is 25 keer groter: 700 dus." Hoeveel mensen er daarnaast met de gedachte spelen, wil Rooks graag uitzoeken. Landelijk weten we volgens haar dat het om een half miljoen mensen gaat.
Bij al die cijfers gaat het om gevallen die zijn geregistreerd. De werkelijke aantallen zullen dus hoger liggen, erkent Rooks. "Sommige mensen willen of kunnen er niet over praten. Ook is de doodsoorzaak niet altijd met zekerheid vast te stellen: denk aan een verdrinkingsdood of eenzijdig ongeluk. Zonder briefje, weet je dan nooit precies wat er is gebeurd."
'Wilde naasten geen verdriet doen'
Clara kende vanaf haar twaalfde meerdere periodes waarin zelfmoordgedachtes een grote rol speelden. "Ik heb wel eens bij het water of op een brug gestaan. Ook nam ik een keer te veel medicijnen." Onder meer angst en haar naasten geen verdriet willen doen, hielden haar tegen. Ook hoopte zij dat 'het misschien beter zou worden' als zij zichzelf een langer leven gunde.
Want de druk om 'überhaupt een leven te leiden', ervaart Clara als zwaar. Ook komt onrecht in de wereld, zoals de milieucrisis, hard binnen bij haar. "Dat vind ik moeilijk te verdragen."
Jarenlang hield zij die gedachten voor zichzelf. Dat maakte Clara eenzaam, op een school waarin zij zich toch al alleen en buitengesloten voelde. "Ook de thuissituatie was niet fijn. Mijn ouders maakten veel ruzie en waren vaak boos op mij."
Ik realiseerde me dat ik niet de hulp zou krijgen die ik nodig had, als ik me beter voor bleef doen
Aan het einde van haar middelbare school begon Clara voor het eerst over haar problemen te praten, tegen een docent en maatschappelijk werker. De echte weg omhoog vond ze nadat zij rond haar 21e eerst psychisch behoorlijk in de put raakte. "Ik realiseerde me dat ik niet de hulp zou krijgen die ik nodig had, als ik me beter voor bleef doen. Daarna werd ik opener en transparanter."
"Ik vond het eng om mensen erover te vertellen", herinnert Clara zich. "Het is toch een beetje taboe en mensen kunnen schrikken."
Het belangrijkste advies van Clara aan kinderen en volwassenen die met soortgelijke gedachten zitten: praat erover. "Alleen al omdat je anders in je eigen web verstrikt raakt."
Luisteren zonder oordeel
En voor degenen die iemand tegenkomen die zo'n verhaal bij hem of haar kwijt wil: "Probeer zonder oordeel te luisteren en stel jezelf ook kwetsbaar op. Dat helpt", weet Clara.
Dat signaal sluit naadloos aan bij de campagne die de gemeente Arnhem vanaf 1 oktober start, met als voornaamste boodschap: praten werkt. Ook wil Arnhem onder meer jongerenwerkers en wijkteams trainen in het aangaan van dat soort gesprekken, legt Rooks uit. "Dan is de stap richting GGZ soms niet eens nodig."
Al zijn de lange wachtlijsten die je daar tegenkomst als die hulp wel nodig is een probleem, betoogt Clara. "Net als het vele wisselen van behandelaars, omdat er andere teams zijn voor verschillende diagnoses. Ook huisartsen kunnen door de hoge werkdruk situaties soms onvoldoende inschatten."
"Wees ook trots op jezelf dat je nog in leven bent, ondanks dat je vecht tegen zelfmoordgedachten", wil Clara meegeven.
'Geleerd lief te zijn voor mezelf'
Clara kreeg verschillende therapieën, waarbij ze haar grenzen heeft leren kennen en aangeven. "Mijn gevoelens doen er toe en mogen er zijn. Ik kan nu beter luisteren naar mijn eigen lichaam zonder het te vooroordelen, afstraffen of negeren. Ik heb geleerd lief te zijn voor mezelf en voor mezelf te zorgen."
Maar wat misschien nog wel het meest hielp, is dat Clara merkte dat er mensen in haar omgeving waren die 'van haar houden en haar onvoorwaardelijk accepteren'.
Soms huil ik even in m'n eentje of sla op een kussen
Toch is het leven voor haar zo nu en dan nog altijd moeilijk. "Maar ik vraag nu eerder om hulp: zoek contact met een vriend of behandelaar. Soms huil ik even in m'n eentje of sla op een kussen. Ook schaam ik me niet meer. Vaak word ik somber wakker, dan sta ik toch op en probeer te accepteren dat het allemaal wat langzamer gaat."
Ondertussen werkt de Tweede Kamer aan een wetsvoorstel om gemeenten na 2022 zelf verantwoordelijk te maken voor suïcidepreventie, weet Rooks. "Ik hoop dat dat er komt. Dat zal de nodige extra financiële middelen geven en laat zien dat we het onderwerp écht belangrijk vinden."
Denk je aan zelfmoord? Praat erover. Bel 113 Zelfmoordpreventie op 0800-0113 of chat via 113.nl.
Door: Huibert Veth