NIJMEGEN - De schoolcarrièrre van de 37-jarige Kim Arts uit Nijmegen was door haar hoogbegaafdheid allerminst een succes. Zij zag de klaslokalen maar zelden van binnen en wist de middelbare school niet af te maken. Toch is haar verhaal nog een van de meest succesvolle die Omroep Gelderland te horen kreeg rondom hoogbegaafdenproblematiek in het onderwijs.
Onder meer de schrijnende verhalen van Rik en Mona laten zien hoe lang en heftig die effecten nog na kunnen ijlen. Kim weet zich ondanks de moeilijkheden binnen het onderwijs sociaal redelijk te handhaven en via de nodige omwegen alsnog een universitaire studie geneeskunde af te ronden. Ook doet zij nu werk dat ze leuk en belangrijk vindt, op haar manier.
De verhalen die Omroep Gelderland bracht over onder meer de zesjarige Duane die vastloopt vanwege zijn hoogbegaafdheid en de honderden Gelderse kinderen die mogelijk in een soortgelijke situatie zitten, leidde tot geschokte reacties in de Arnhemse politiek. Uit de vele reacties die volgden laat Omroep Gelderland nu in een serie artikelen zien wat de effecten ook op de lange termijn zijn als de maatschappij, maar met name het onderwijs, niet goed is ingericht voor deze doelgroep.
Bekijk hier de video. De tekst gaat daaronder verder
Zie ook: Steeds meer 'noodsignalen' van Arnhemse ouders met hoogbegaafd kind
Toch is hoogbegaafd zijn in grote mate een 'wereld van eenzaamheid en niet begrepen worden', weet ook zij. "Maar zelf vind je andere personen ook wat minder snel interessant", zegt Kim eerder met teleurstelling dan arrogantie.
Het spijbelen begon al in groep drie van de basisschool, vertelt Kim. "Als we dingen deden die ik niet leuk vond, ging ik gewoon naar huis. Ik zag van veel dingen het nut niet en vond het saai. Op een gegeven moment weet je de uitleg wel, maar dan moet je alsnog blijven luisteren en stil zitten. Daar zat ik niet op te wachten."
'Met stoel en al klas uit gesleept'
Kim verveelde zich en kreeg te weinig uitdaging. "Met de kinderen op school had ik wel plezier, maar in de klas zitten deed ik niet graag." Zij ziet ook wel dat dat lastig was voor leraren. Ook beïnvloedde dat andere kinderen weer negatief, want 'als Kim het niet doet, waarom zou ik het dan doen?'. Zo werd een vriendinnetje van haar een keer met stoel en al de klas uit gesleept omdat zij net als Kim weigerde een opdracht te maken. "Dus dat leidde wel tot de nodige frustratie."
De schoolstructuur waarin ze gedwongen werd, maakte Kim 'wel heel verdrietig'. "Ik wilde niet. Vond het zo erg om op bepaalde tijden vast te moeten zitten. Ik dacht: haal me hier uit, ik wil hier niet zijn."
Soms moet je dingen doen die je niet wilt, realiseert Kim zich. "Maar dat moet niet alléén maar het geval zijn." Waar hoogbegaafde kinderen volgens haar bij gebaat zijn, is meer contact met andere kinderen die 'soortgelijk denken'. "En in hun vrijheid gelaten worden. Je zou eens moeten kijken wat daar van kan komen. Ik denk heel veel moois", stelt Kim.
Zie ook: Hoogbegaafde Duane (6) al toe aan vierde school: 'Mooie kwaliteiten gaan verloren'
Die kinderen kunnen volgens Kim ook op een andere manier leren. "Ze kunnen zelfs volwassenen dingen in laten zien. Want alles gaat altijd op dezelfde manier. Waarom is dat?", vraagt zij zich hardop af. Zelf had haar dat een veel plezierige schooltijd gegeven waarin zij nu voor het grootste deel 'niet gelukkig was', is Kim overtuigd. "Niet dat vaste stramien. Zelf mogen nadenken."
De buitenwereld ervaarde haar vaak als dwarsligger, weet Kim. "Want jij doet niet wat de rest doet." Nu in haar latere leven merkt Kim dat je ook dingen kunt bereiken door het op een andere manier te doen. De middelbare school maakte zij door haar houding en 'schittering door afwezigheid' niet af. Via het mbo en volwassenonderwijs wist zij zich toch naar de universiteit op te werken. "Ook bij geneeskunde kwam ik wel weer in een situatie waarin ik me ontzettend aan moest passen aan mijn omgeving. Dat was best lastig, maar ik wilde en zag het nut."
Er moet binnen het onderwijs heel anders gedacht gaan worden
Als arts werkt Kim als zzp'er. Dat geeft haar de zelfstandigheid en variatie die ze nodig heeft en zorgt ervoor dat ze minder 'protocollen hoeft te volgen'. Daarnaast is ze een lasonderneming aan het opzetten. "Sommige mensen snappen dat niet, maar ik heb die afwisselende uitdagingen nodig. Routines moeten voor mij niet te structureel worden."
Kim realiseert zich dat niet alle hoogbegaafden haar assertiviteit hebben. "Er moet binnen het onderwijs heel anders gedacht gaan worden. Anders gaan zij aan zichzelf twijfelen. Dan zit je in een maatschappij waarin je niet past: doodzonde. Die kan daar veel beter van worden."
'Besloot me dommer voor te doen'
De 56-jarige Claudia van den Elsen-Westendorf Pieters uit Dieren liep al vroeg op de basisschool sociaal zo vast dat zij juist besloot zich binnen het klaslokaal maar aan te passen. "Ik werd vaak in elkaar geslagen omdat ik 'altijd alles wist'." Zij besloot zich dan maar 'dommer voor te doen' om niet meer 'met haar kop boven het maaiveld uit te steken'. "Daarmee was de ideale onderpresteerder geboren", schetst zij een veelvoorkomend scenario bij hoogbegaafden. "Ik zat veel te dromen. Was er eigenlijk nooit bij."
Op een gegeven moment werd Claudia rebels omdat ze 'niet mocht zijn wie ze was'. Ze gleed af naar de mavo en spijbelde veel. "Ik zocht de randjes op in een poging mijn eigen plek te creëren. Ik vroeg altijd maar door en zette leraren voor lul omdat ik goed ad hoc kon reageren. Daarmee kreeg ik de lachers op mijn hand." Vanwege haar brutaliteit en 'ophitsen van de klas' werd zij onder meer drie weken geschorst. "Ik krijg mijn hele leven al te horen dat ik het slechte voorbeeld geef."
'Rechtvaardigheidsgevoel breekt je op'
Ook het enorme rechtvaardigheidsgevoel waar vrijwel alle hoogbegaafden, waar Omroep Gelderland mee sprak zich in herkennen, breekt Claudia op. "Waar ik opsta tegen onrecht, laat de rest me stikken. Dus daar ben ik mee gestopt. Ik liep tegen te veel problemen aan."
Maar haar grootste probleem is dat ze niet weet hoe ze moet leren, vertelt Claudia. "Het lukt gewoon niet. Ik weet niet hoe ik het aan moet pakken. Ik heb nooit ergens iets voor hoeven doen." Toen ze onlangs slaagde voor een cursus medische basiskennis barste ze in tranen uit. "Niet omdat ik geslaagd was, maar omdat ik er weer niets voor heb hoeven doen."
Mijn lichaam heeft het opgegeven: gevoed door de geest
In haar leven heeft zij nergens aansluiting en uitdaging kunnen vinden, ervaart Claudia. "Werkgevers zien je als gevaar en niet als potentieel, omdat je altijd gelijk door hebt hoe dingen in elkaar zitten." Op dit moment zit ze in de WAO en is honderd procent afgekeurd. "Er is te veel gebeurd. Mijn lichaam heeft het opgegeven: gevoed door de geest."
"Elke hoogbegaafde wil zijn bijdrage leveren", besluit Claudia. "De maatschappij gooit zoveel kapitaal weg. Heel verdrietig. Het onderwijs moet meer focus leggen op mensen die niet gemiddeld zijn: dat verdient iedereen. Mep talent niet dood."
Later vandaag meer over de omvang van de hoogbegaafdenproblematiek.
Zie ook:
- Geschokte politiek vraagt om actie hoogbegaafdenproblematiek
- Mogelijk honderden Gelderse hoogbegaafde kinderen zitten thuis
Door: Huibert Veth