ARNHEM - De komende dagen bereikt de slepende Arnhemse afvaldiscussie zijn voorlopige hoogtepunt. Als de stemlokalen voor de Tweede Kamerverkiezingen opengaan, mogen Arnhemmers tegelijkertijd zeggen of ze het huidige afvalsysteem willen behouden. Hierbij scheid je zelf en betaal je voor elke 30 literzak restafval. Het alternatief is dat je het hele proces aan machines overlaat.
Dat laatste staat niet formeel op het stembriefje, omdat over een alternatief voor diftar nog niet wordt besloten. Maar eigenlijk komt het wel neer op een keuze tussen zelf en machinaal scheiden. Het gaat er namelijk niet om of afval scheiden van belang is. Dat producten gescheiden en hergebruikt moeten worden, daar is iedereen het wel over eens.
Beide mogelijk, kosten vergelijkbaar
Maar waar moet afval scheiden gebeuren? Bij 'de bron' oftewel de burger, zoals nu het geval is? Of is het praktischer en effectiever om dat door machines te laten doen? Het gaat dan om de scheiding van restafval en plastic verpakkingen, blik en drinkpakken (pbd). Groente-, fruit- en tuinafval (gft), oudpapier, glas en textiel moet de inwoner sowieso blijven scheiden. Beide systemen zijn mogelijk in de Rijnstad en de uiteindelijke kosten zijn vergelijkbaar, liet de gemeente onlangs weten.
Deze discussie heeft zich op het stembiljet vertaald in de vraag of de inwoner wil stoppen met het betalen per afvalzak, de ondergrondse containers van het slot wil halen en de containermonden wil vergroten zodat er weer een 60 literzak in past. Het initiatief komt van de SP, die voldoende steun wist te krijgen om het in een referendum om te zetten. De keuze: ja, nee of blanco.
Partijen die u adviseren om ja te stemmen: SP, VVD, Arnhem Centraal en PVV
Partijen die u adviseren om nee te stemmen: GroenLinks, PvdA, D66, Partij voor de Dieren en CDA (al onthoudt die partij zich liever van een formeel advies)
Kieskompas
Zoals wel vaker in de politiek vinden zowel voor- als tegenstanders dat hun keuze de beste is voor het milieu, het meest eerlijk en solidair is en goed voor de portemonnee van de inwoner. Alle partijen dragen daarbij bronnen, cijfers en specialisten aan die dat gelijk zouden onderbouwen.
Best lastig voor de gemiddelde inwoner. De gemeente biedt een kieskompas om daarin wat richting te bepalen. Daarnaast hierbij een greep uit de belangrijkste argumenten van de lokale volksvertegenwoordiging:
De vervuiler betaalt, is een veelgehoorde kreet van voorstanders van diftar die Leo de Groot (Partij voor de Dieren) aanhaalt. "Mensen die vaker restafval aanbieden, betalen meer", licht Mark Coenders (GroenLinks) toe. "En mensen die minder restafval hebben dus minder. Net als bij de energierekening of de waterrekening." Wel zo eerlijk, vult Vincent Bouma (PvdA) aan.
"Daarbij zien wij ook de meerwaarde van diftar in het vergroten van het bewustzijn over afvalstromen en milieubelasting bij inwoners", betoogt Maarten Venhoek (D66). Wel is er volgens hem nog het nodige te verbeteren aan hoe het systeem nu in de praktijk werkt.
'De overtreder bespaart'
SP'er Gerrie Elfrink betoogt juist dat het systeem een oneerlijke uitwerking heeft. Hij ziet een toename van dumpingen van restafval. "Door het op straat of in de verkeerde container te gooien, word je namelijk financieel beloond." De overtreder bespaart, ziet ook Rebin Maref (VVD).
Bovendien heeft volgens Elfrink niet iedereen de mogelijkheid om afval te scheiden. "Dat is een probleem van kleinbehuisden, die vaak al een laag inkomen hebben. Met name alleenstaande moeders met parttime banen zijn veel geld kwijt doordat de luiers bij het restafval moeten."
Maar de aanname dat mensen hun afval dumpen om kosten te omzeilen, klopt in veel gevallen niet meent Klaartje van Dillen (CDA). "Dat is gewoon gemakzucht: omdat de klep klem zit of ze het pasje niet bij zich hebben."
'Bedrijven profiteren'
Coenders wijst erop dat als er straks geen pasje meer nodig is om de klep te openen, inwoners uit andere gemeenten en bedrijven daar hun afval komen lozen en de Arnhemse burger betaalt. "Bedrijven moeten zelf contracten afsluiten voor het weggooien van afval. Als de containers zonder pasje te openen zijn, kunnen bedrijven daar hun afval kwijt. Ze betalen er alleen niet aan mee."
Diftar is beter voor het milieu, roepen voorstanders. "Voorheen had elke inwoner per jaar ongeveer 220 kilo restafval, vorig jaar was dat nog maar 124 kilo", schrijft Coenders deze ontwikkeling aan het systeem toe dat afgelopen juli werd ingevoerd.
Maar voor Maref wegen juist de negatieve gevolgen voor het milieu zwaarder. Hij wijst erop dat bijvoorbeeld de pbd-stroom nu veel meer vervuild is dan eerst. "De zakjes restafval worden tussen andere schone afvalstromen gedumpt", is zijn verklaring daarbij. "Doordat je een strafprikkel krijgt als je wel je restafval netjes weggooit."
'Onnodig onhandig en lastig'
Bovendien is het maar ingewikkeld voor de burger 'wat je wel of niet waarbij moet scheiden', meent Lea Manders (Arnhem Centraal). "Diftar is onnodig onhandig en lastig", vindt Elfrink (SP). "Dat gehannes met pasjes en kleine vulopeningen." Voor wat betreft dat laatste stelt Coenders (GroenLinks) voor om verschillende containers in wijken te plaatsen zodat mensen de keuze hebben of ze 30 of 60 literzakken willen gebruiken. Daarvoor hoeft niet het hele systeem van tafel, betoogt hij.
En dan de discussie over de kosten. Volgens Bouma (PvdA) bewijzen onder meer cijfers uit andere steden dat de afvalrekening 'daadwerkelijk kan verminderen' met diftar. Bovendien zouden de kosten om over te schakelen op een ander systeem 'in de miljoenen lopen'.
'Te zonnig en niet realistisch'
Volgens Elfrink heeft de gemeente zelfs 'met de cijfers gerommeld' om diftar goedkoper te laten lijken. "Maar het is nu al 10 procent duurder voor het gemiddelde huishouden. Omdat nog niet alle kosten zijn meegenomen, zoals vervuiling van buurten en ingezamelde materialen." Als gevolg daarvan zullen de tarieven volgend jaar gaan stijgen, denkt Elfrink. De verwachtingen van diftar die voorstanders schetsten, waren te zonnig en niet realistisch, meent ook VVD'er Maref.
In elk geval zal de stem van de bevolking de komende dagen beslissend zijn. Een raadsmeerderheid heeft namelijk aangegeven zich aan de uitslag te zullen binden. Die wordt maandag 22 maart bekendgemaakt.
Door: Huibert Veth